Od stycznia 2025 r. zacznie obowiązywać PIT kasowy wprowadzony ustawą z dnia 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2024, poz. 1593). Powyższe rozwiązanie będzie zasadniczo umożliwiało podatnikom rozliczanie przychodów i kosztów pozarolniczej działalności gospodarczej w momencie realizacji płatności.
PIT kasowy będzie dostępny dla podatników, którzy osiągają przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie (art. 14c ust. 1 ustawy o PIT). Nie ma więc wątpliwości, że przychody te będą mogły być wykazywane według tej metody wyłącznie przez podatników prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Możliwe będzie jednak zatrudnianie przez takich podatników pracowników.
PIT kasowy nie będzie możliwy do zastosowania przez podatników prowadzących działalność w formie spółki cywilnej lub osobowej (np. spółki jawnej). Nie jest jednak jasne, czy przedsiębiorca osoba fizyczna może być wspólnikiem spółki osobowej i równocześnie prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą, w której przychody będzie rozliczać metodą kasową. W mojej ocenie nie istnieje taka możliwość. Oznacza to, że metodę kasową może wybrać wyłącznie osoba, która samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą i równocześnie nie jest wspólnikiem spółki cywilnej, ani spółki osobowej. W tej sprawie (prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej oraz uczestnictwo jako wspólnik w spółce osobowej) wypowiedziało się Ministerstwo Finansów. Zdaniem Ministerstwa Finansów „metodę kasową rozliczania przychodów stosuje podatnik, który osiąga przychody z działalności prowadzonej samodzielnie, również w sytuacji, gdy równolegle prowadzi on działalność w formie spółki cywilnej lub spółki prawa handlowego (jawnej, partnerskiej)„.
Przychody z prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej podatnika, który wybierze metodę kasową nie mogły przekraczać w 2024 r. (ubiegły rok podatkowy) 1.000.000 zł (netto – bez podatku VAT). Podatnik ten mógł być jednak w poprzednim roku podatkowym (2024 r.) wspólnikiem spółki cywilnej lub osobowej. Oznacza to, że do limitu przychodów za 2024 r. nie wlicza się przychodów uzyskanych przez tego podatnika ze źródeł innych niż działalność gospodarcza i równocześnie innych niż działalność gospodarcza prowadzona samodzielnie.
Przekroczenie limitu 1.000.000 zł przychodów w roku podatkowym, w którym podatnik wybrał metodę kasową nie skutkuje utratą prawa do tej metody z momentem przekroczenia, bowiem dla oceny, czy podatnik może stosować tę metodę brana jest pod uwagę wartość przychodów z roku poprzedzającego wybór tej metody. Tak więc przekroczenie tego limitu w 2025 r., w którym podatnik stosuje metodę kasową będzie skutkowało utratą możliwości stosowania tej metody dopiero od 2026 r.
Nie ma przeciwwskazań, aby podatnik ten w 2024 r. (rok poprzedzający wybór metody kasowej) prowadził księgi rachunkowe, jednak ksiąg tych nie może prowadzić w roku podatkowym w którym stosuje metodę kasową.
Podatnik ten musi również złożyć oświadczenie do urzędu skarbowego, że wybiera metodę kasową na określony rok podatkowy (kalendarzowy). Oświadczenie to składane jest do 20 lutego 2025 r. – jeżeli podatnik kontynuuje działalność gospodarczą z lat wcześniejszych albo rozpoczyna działalność gospodarczą w styczniu 2025 r.
Dla podatników, którzy rozpoczną działalność gospodarczą w 2025 r. w okresie luty-listopad termin złożenia oświadczenia o wyborze metody kasowej to 20 następnego miesiąca po miesiącu rozpoczęcia tej działalności (nie po miesiącu uzyskania pierwszego przychodu!).
Dla podatników rozpoczynających działalność gospodarczą w grudniu terminem złożenia oświadczenia do urzędu skarbowego o wyborze metody kasowej jest 31 grudnia.
Oświadczenie może być złożone do urzędu skarbowego elektronicznie lub pisemnie. Nie można tego oświadczenia złożyć przez CEIDG.
Zgodnie z art. 14c ust. 4 ustawy o PIT: metoda kasowa rozliczania przychodów ma zastosowanie wyłącznie do przychodów, które:
1) wynikają z transakcji między podatnikiem a przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców oraz
2) są udokumentowane fakturami wystawionymi w terminach określonych zgodnie z odrębnymi przepisami.
Ustawodawca wskazuje, że jedynie przychody wynikające z transakcji z przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców będą podlegały metodzie kasowej. Oznacza to, że sprzedaż na rzecz konsumentów oraz podmiotów niebędących przedsiębiorcami nie będzie podlegać metodzie kasowej. Interesujące, że w świetle ustawy Prawo przedsiębiorców przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej, a nie sama spółka cywilna, natomiast nie są przedsiębiorcami samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o działalności leczniczej).
Metoda kasowa nie będzie miała zastosowania do sprzedaży na rzecz podmiotów powiązanych oraz na rzecz podmiotów z tzw. „rajów podatkowych”.
Podatnik w celu zastosowania metody kasowej będzie więc musiał dokonać sprzedaży na rzecz przedsiębiorcy oraz wystawić fakturę w terminach określonych przepisami ustawy o VAT. Terminowość wystawiania faktur określa art. 106i ustawy o VAT. Zasadniczym terminem wystawienia faktury jest 15 dzień następnego miesiąca po dokonaniu sprzedaży albo po otrzymaniu tzw. zaliczki (art. 106i ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT). Art. 106i ustawy o VAT określa również inne szczególne terminy wystawiania faktur m.in. dla usług budowlanych, najmu, dzierżawy, czy sprzedaży mediów (woda, gaz, energia elektryczna, usługi telekomunikacyjne).
Metoda kasowa znajdzie również zastosowanie do otrzymanych zaliczek, zadatków na poczet przyszłych transakcji. Zgodnie bowiem z art. 14c ust. 3 ustawy o PIT: na potrzeby metody kasowej rozliczania przychodów przez uregulowanie należności rozumie się również:
1) częściowe uregulowanie należności;
2) wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych.
Oznacza to, że momentem powstania przychodu w metodzie kasowej (przy sprzedaży na rzecz przedsiębiorcy, gdy zostanie wystawiona terminowo faktura) nie będzie moment sprzedaży towaru, usługi, czy prawa majątkowego, ani też moment wystawiania faktury, lecz moment otrzymania zapłaty lub moment otrzymania zaliczki na poczet przyszłych transakcji.
Podatnicy w związku ze stosowaniem metody kasowej będą musieli prowadzić odrębną ewidencję (poza kpir albo poza ewidencją przychodów), z której będzie wynikać które z przychodów rozliczane są tą metodą.
W mojej ocenie ustawodawca nie ustrzegł się błędu formułując art. 14c ust. 4 ustawy o PIT. Uzależnia bowiem stosowanie metody kasowej od terminowo wystawionej przez podatnika faktury. Oznacza to, że nieterminowo wystawiona faktura nie powoduje powstania przychodu według metody kasowej. Może mieć to szczególnie zastosowanie do sytuacji, w której podatnik nie chce zastosować metody kasowej przychodów pomimo jej zasadniczego stosowania.
Dotyczyć to może zaliczek otrzymywanych przez przedsiębiorcę. Otrzymana zaliczka od innego przedsiębiorcy na poczet przyszłych transakcji będzie powodowała powstanie przychodu z momentem jej otrzymania (w tej części). W metodzie memoriałowej zasadniczo zaliczki nie są opodatkowane. W metodzie kasowej taka zaliczka spowoduje konieczność rozliczenia podatku dochodowego od otrzymanej kwoty za okres jej otrzymania.
Podatnicy będą mogli jednak w łatwy sposób uniknąć rozliczenia takiego przychodu wg metody kasowej poprzez nieterminowe wystawienie faktury.
Przykład:
Podatnik w maju 2025 r. otrzymuje 24.600 zł zaliczki od innego przedsiębiorcy na poczet transakcji, która ma nastąpić za dwa miesiące (lipiec 2025 r.). Sprzedawca stosujący metodę kasową będzie musiał rozpoznać przychód w wysokości 20.000 zł w rozliczeniu za maj 2025r. Dla celów VAT faktura zaliczkowa powinna być wystawiona do dnia 15 czerwca 2025 r. Terminowa faktura to przychód wg metody kasowej za maj 2025 r. Wystawienie jednak faktury zaliczkowej w dniu 16 czerwca 2025 r. powoduje, że faktura została wystawiona nieterminowo. W konsekwencji nie powstanie wobec tej zaliczki przychód wg metody kasowej. Podatnik fakturę taką będzie musiał rozliczyć wg ogólnych zasad powstawania przychodu – art. 14 ust. 1 ustawy o PIT, tj. z momentem dostawy towaru / wykonania usługi, a więc w rozliczeniu za lipiec 2025 r.
W tej sytuacji pojawią się jednak problemy na gruncie ustawy kodeks karny skarbowy w związku z wadliwością faktury. Art. 62 § 1 kks stanowi bowiem, że: kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych.
Należy również pamiętać, że w metodzie kasowej, w świetle art. 22 ust. 4a ustawy o PIT, również poniesione koszty wynikające z transakcji dokonanych między podatnikiem a przedsiębiorcą będą potrącane w roku podatkowym, w którym zostało uregulowane zobowiązanie, nie wcześniej jednak niż w dacie poniesienia kosztu.
Przykład:
Podatnik otrzymał fakturę z dnia 6 stycznia 2025 r. w tym samym dniu, tj. 6 stycznia 2025 r. zapłacił za nią w dniu 5 lutego 2025 r. Potrącenie kosztu nastąpi dopiero w momencie zapłaty za fakturę – 5 lutego 2025 r.
Przykład:
Podatnik zapłacił zaliczkę w dniu 5 lutego 2025 r. Fakturę wystawioną 10 marca 2025 r. podatnik otrzymał w dniu 15 marca 2025 r. Potrącenie kosztu nastąpi dopiero z datą wystawienia faktury, tj. 10 marca 2025 r., pomimo realizacji wcześniej zaliczki.
Nie zawsze jednak faktura będzie niezbędna. Brak faktury można bowiem zastąpić szczegółowym opisem otrzymanego towaru (materiału podstawowego, materiału pomocniczego i towaru handlowego) lub specyfikacją dostawcy.
Należy również pamiętać, że metoda kasowa nie ma zastosowania do odpisów amortyzacyjnych – art. 22 ust. 4a ustawy o PIT.
Podsumowując stosowanie metody kasowej wymaga dokładnego przemyślenia i stosowania głównie wówczas, gdy podatnik ma problemy z terminowym otrzymywaniem należności od innych przedsiębiorców. Przy sprzedaży głównie na rzecz konsumentów wybór metody kasowej nie wydaje się właściwy.