System kaucyjny – kolejne zmiany. Ustawą z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw wprowadzono zmiany do ustawy o VAT. Nowe regulacje weszły w życie od dnia 13 października 2023 r., jednak ich stosowanie ma nastąpić od 1 stycznia 2025 r., tj. od daty kiedy zostanie wprowadzony system kaucyjny dotyczący sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje.
System kaucyjny w pierwotnym założeniu miał skutkować wyłącznie pobieraniem kaucji przez sprzedawców detalicznych od konsumentów. Kaucja miała mieć charakter jednofazowy, tzn. miała być pobierana wyłącznie na etapie sprzedaży przez sprzedawcę na rzecz konsumenta. Z przepisów przyjętych przez poprzedni Sejm jeszcze (bo za chwilę przepisy się zmienią) wynika, że odpowiedzialność finansową w kwocie kaucji z tytułu niezwróconych opakowań szklanych ponosić miały podmioty, które napoje w opakowaniach wprowadzają do sprzedaży pomimo faktu, że kaucją nie dysponują.
Wobec ustawowych błędów poprzedniego rządu obecne kierownictwo Ministerstwa Klimatu i Środowiska wraz z Ministerstwem Finansów od marca 2024 r. prowadziło konsultacje z branżą spożywczą które miały doprowadzić do nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w celu wprowadzenia mechanizmu podążania kaucji za produktem, czyli pobierania kaucji na każdym etapie obrotu towarem od producenta do konsumenta.
W końcu lipca 2024 r. na stronach internetowych Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt z dnia 23 lipca 2024 r. ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, który nowelizuje ustawę o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, w szczególności rozwiązania przyjęte w ww. ustawie z dnia 13 lipca 2023 r., oraz ustawę o podatku od towarów i usług.
Propozycje zmian w ustawie o VAT są daleko idące. Po pierwsze system kaucyjny obejmie nie tylko opakowania szklane wielokrotnego użytku, ale również opakowania jednorazowego użytku tj. butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 litrów oraz puszki metalowe o pojemności do 1 litra.
Po drugie, kaucja będzie pobierana na każdym etapie sprzedaży, tzn. producent sprzedając napój w butelce lub puszce obciąży nabywcę (np. hurtownię) ceną za produkt + kaucją za butelkę. Analogicznie hurtownia obciąży ceną napoju w puszce lub butelce sklep oraz kaucję za opakowanie. Sklep pobierze należność przy sprzedaży napoju na rzecz konsumenta doliczając do tego kaucję, a klient poniesie ciężar kaucji. W momencie zwrotu opakowania do sklepu (nie każdy sklep będzie przyjmował puste opakowania) klient otrzyma kaucję z powrotem. Butelka zostanie przekazana podmiotowi reprezentującemu, który wypłaci sklepowi kaucję za butelkę. Podmiot reprezentujący przekaże butelkę producentowi, który zwróci pobraną pierwotnie kaucję podmiotowi reprezentującemu.
Po trzecie, podmiotem zobowiązanym do zapłaty VAT nie będzie producent napojów lecz podmiot reprezentujący, czyli instytucja non-profit, która zobowiązana będzie do dysponowania kaucją otrzymywaną od producenta. Podmiot reprezentujący będzie odbierał butelki i opakowania od sklepu oddając w zamian kaucję, natomiast kaucja za butelki i opakowania, które nie zostały zwrócone przez klientów oraz butelki zwrócone przez podmiot reprezentujący producentowi będzie pobierana od tego właśnie producenta.
Po czwarte, wartość tej kaucji będzie stanowiła kwotę brutto, w której zawarta będzie kwota podatku VAT. Podatek ten będzie podlegał uregulowaniu do urzędu skarbowego przez podmiot reprezentujący, który będzie występował w roli płatnika. Natomiast producent napojów wykaże kwotę kaucji oraz należny podatek VAT w swojej ewidencji i deklaracji VAT, ale nie będzie musiał tego podatku wpłacać, bowiem podatek regulować będzie podmiot reprezentujący.
Podatek ten będzie wykazywany przez producenta i wpłacany przez podmiot reprezentujący raz w roku na koniec roku kalendarzowego.
Jak widać z powyższego zakres zmian w zakresie podatku VAT i kaucji jest znaczny. Taka zmiana spowoduje niewątpliwie spore komplikacje w zakresie rozliczania na linii sklep – podmiot reprezentujący oraz podmiot reprezentujący – producent.
Z pewnością sposób zaproponowany sposób jest zgodny z unijnymi przepisami VAT, czego nie można było powiedzieć o obecnie jeszcze obowiązujących przepisach wprowadzonych przez poprzedni rząd, który się nie znał, niczego nie konsultował, za to wszystko wiedział najlepiej.
Projektowany system obiegu kaucji jest jednak skomplikowany i wymaga dokładnych rozliczeń ewidencyjnych pomiędzy sklepami, których jednostkowa liczba określana jest na ponad 300 tys., a podmiotami reprezentującymi i producentami napojów. Obecnie znani są trzej operatorzy (podmioty reprezentujące) systemu kaucyjnego: OK Operator Kaucyjny (Lidl i Kaufland), Zwrotka (Grupa Biosystem oraz Ogólnopolska Izba Gospodarcza Ochrony Środowiska) i PolKa (Fundacja Odzyskaj Środowisko).
Warto zauważyć, że zmiany w zakresie poboru i obrotu kaucją są znaczne, a czasu na przyjęcie przepisów do końca roku nie zostało wiele, tym bardziej, że ww. projekt z dnia 23 lipca 2024 r. jeszcze nie trafił do Sejmu. Jeszcze mniej czasu pozostanie na dokładne zapoznanie się z przepisami, w tym podatkowymi, aby od stycznia 2024 r. poprawnie dokonywać sprzedaży napojów w opakowaniach, w tym poprawnie wystawiać faktury. Należy również zauważyć, że w obrocie handlowym od stycznia 2025 r. będą występować zarówno napoje w opakowaniach za które nie będzie pobierana kaucja, napoje w opakowaniach za które będzie pobierana kaucja na nowych zasadach oraz napoje w opakowaniach za które będzie pobierana kaucja na zasadach obowiązujących w 2024 r. (będzie to dotyczyć piwa w butelkach zwrotnych).
Konieczne więc będzie przeszkolenie zarówno pracowników sklepów, sprzedawców, osoby fakturujące takie transakcje, oraz księgowych rozliczających faktury sprzedażowe i zakupowe, na których kaucja może się pojawić.