Od 1 października 2020 r. obowiązuje nowy przepis – art. 61a – ustawy Kodeks karny skarbowy (Kks) wprowadzony ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2019.1520) dotyczący kary grzywny za przesyłanie księgi nierzetelnej, wadliwej, po terminie albo jej nie przesyłanie. Zgodnie z treścią art. 61a § 1 Kks: kto wbrew obowiązkowi nie przesyła księgi właściwemu organowi podatkowemu albo przesyła ją nierzetelną, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. Równocześnie w świetle § 3 tego przepisu: karze grzywny za wykroczenia skarbowe podlega także ten, kto księgę przesyła po terminie lub wadliwą.
Księgą podatkową w świetle art. 53 § 21 Kks są:
1) księgi rachunkowe;
2) podatkowa księga przychodów i rozchodów;
3) ewidencja;
4) rejestr;
5) inne podobne urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa, a w szczególności zapisy kasy rejestrującej.
Jak wynika z powyższego przesłanie księgi, tj. ewidencji VAT w formie JPK_VAT do organów podatkowych, która jest nierzetelna, lub wadliwa, czy też przesłanie jej po terminie może skutkować ww. grzywną wynikającą z Kks.
Do końca września 2020 r. przesyłanie deklaracji i ewidencji VAT do organów podatkowych odbywało się odrębnie, tj. osobno była składana deklaracja i osobno przesyłany był JPK_VAT. W przypadku niezłożenia JPK_VAT, albo złożenia go po terminie narażano się na karę grzywny wynikającą z art. 80 § 1 Kks, zgodnie z którym: kto wbrew obowiązkowi nie składa w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej, podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych. Uniknięcie kary grzywny wymagało wówczas złożenia „czynnego żalu”. Zgodnie z art. 16 § 1 Kks: nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Uniknięcie kary grzywny wymagało więc złożenia czynnego żalu przy złożeniu po terminie JPK_VAT. Korekta pliku JPK_VAT nie wymagała składania czynnego żalu.
Natomiast składanie korekty deklaracji VAT nie było penalizowane. Warunkiem było ewentualne niezwłocznie uiszczenie w całości należności publicznoprawnej uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie. Powyższe wynika z art. 16a Kks w myśl którego: nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa albo w rozumieniu przepisów ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, korektę deklaracji podatkowej i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie.
Sytuacja prawna istotnie zmieniła się od 1 października 2020 r. JPK_VAT stał się ewidencją i wraz z ewidencją VAT do organów podatkowych przesyłana jest również deklaracja VAT. Najczęściej korekta części ewidencyjnej będzie skutkowała koniecznością korekty części deklaracyjnej. W takiej sytuacji nastąpi kumulatywny zbieg przepisów, o którym mowa w art. 7 Kks. Zgodnie z art. 7 § 1 tej ustawy: jeżeli ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach kodeksu, przypisuje się tylko jedno przestępstwo skarbowe lub tylko jedno wykroczenie skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów. Wskazany wyżej zbieg przepisów, to art. 56 § 1 Kks oraz art. 61a § 1 Kks.
W takiej sytuacji nie będzie mieć zastosowania art. 16a Kks, bowiem ten odnosi się wyłącznie do korekty deklaracji, a nie do korekty deklaracji i ewidencji. Oznacza to, że korekta części ewidencyjnej i deklaracyjnej JPK_VAT, aby nie zostać ukaranym na podstawie Kks, będzie wymagała każdorazowo złożenia czynnego żalu, o którym mowa w art. 16 § 1 Kks.
Nie trzeba będzie składać czynnego żalu, gdy korekta będzie dotyczyła wyłącznie części deklaracyjnej JPK_VAT, gdyż wówczas nadal będzie można wskazać art. 16a Kks jako podstawę prawną braku penalizacji złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji.