Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mają możliwość, pod pewnymi warunkami, zawieszenia wykonywanej przez siebie działalności.
Prawo przedsiębiorców
Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na zasadach określonych w niniejszej ustawie, z uwzględnieniem przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych. Zawieszenie dz.g. przez przedsiębiorcę może zostać dokonane na czas nieokreślony albo określony, nie krótszy jednak niż 30 dni.
Ustawa o VAT
Przedsiębiorcy zawieszający działalność gospodarczą będący podatnikami VAT czynnymi, co do zasady, nie mają obowiązku składania deklaracji, tj. VAT-7 i VAT-7K za okresy rozliczeniowe, których to zawieszenie dotyczy – art. 99 ust. 7a ustawy o VAT.
Wyjątki od ww. zasady wskazane są w art. 99 ust. 7b ustawy o VAT i dotyczą:
- podatników dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;
- podatników dokonujących importu usług lub nabywających towary – w zakresie których są podatnikiem;
- okresów rozliczeniowych, w których zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej nie dotyczyło pełnego okresu rozliczeniowego;
- okresów rozliczeniowych, za które podatnik jest obowiązany do rozliczenia podatku z tytułu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz za które jest obowiązany dokonać korekty podatku naliczonego.
Jeżeli podatnicy w okresie zawieszenia działalności gospodarczej nie prowadzą zapisów w ewidencji VAT, nie mają obowiązku przesyłania JPK_VAT.
Konsekwencje zawieszenia działalności
Zawieszenie działalności gospodarczej choć możliwe jest na czas nieokreślony, to jednak może w podatku VAT wywołać nieprzewidziane następstwa. W świetle art. 96 ust. 9a pkt 1 ustawy o VAT wykreśleniu z urzędu z rejestru jako podatnik VAT podlega podatnik, który zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy, jednak z zastrzeżeniem art. 96 ust. 9b-9f.
Zawieszenie dz.gosp. na kolejnych 6 miesięcy, lub więcej, będzie skutkować wykreśleniem z mocy prawa tego podatnika z rejestru podatników VAT.
Co zrobić, aby tego uniknąć? Jak postąpić, żeby po zakończeniu zawieszenia działalności gospodarczej być w dalszym ciągu podatnikiem VAT czynnym? Co zrobić, aby naczelnik urzędu skarbowego nie mógł wykreślić podatnika z rejestru VAT?
Niektórzy podatnicy sądzą, że przeciwdziałać temu będzie składanie „zerowych” deklaracji, tj. VAT-7 albo VAT-7K za okresy, w których podatnik zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej. Takie postępowanie rzeczywiście może zminimalizować ryzyko wykreślenia podatnika. Jednak nie daje gwarancji, że naczelnik urzędu skarbowego i tak nie wykreśli podatnika z rejestru podatników VAT czynnych.
Co można zrobić?
Rozwiązanie podpowiadają same przepisy ustawy o VAT.
Zgodnie z brzmieniem art. 96 ust. 9b ustawy o VAT jeżeli podatnik, o którym mowa w ust. 9a pkt 1 (który zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy), w okresie zawieszenia działalności gospodarczej będzie wykonywał czynności, o których mowa w art. 5 ust. 1, jest on obowiązany przed dniem:
1) zawieszenia działalności gospodarczej albo
2) rozpoczęcia wykonywania takich czynności w okresie zawieszenia działalności gospodarczej
– zawiadomić o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego, wskazując okres, w którym będzie wykonywał te czynności.
Z powyższej regulacji wynika, że jeżeli podatnik zawiadomi naczelnika urzędu skarbowego o tym, że w okresie zawieszenia działalności gospodarczej (zawiadomienie złożone przed dniem zawieszenia działalności) albo przed rozpoczęciem wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT w okresie zawieszenia działalności (zawiadomienie złożone w okresie zawieszenia działalności gospodarczej) będzie wykonywał czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT jest obowiązany zawiadomić o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego, wskazując okres, w którym będzie wykonywał te czynności.
Należy zauważyć, że ustawodawca zobowiązuje podatnika do poinformowania naczelnika urzędu skarbowego o tym, że w przyszłości (w spodziewanym okresie) podatnik będzie wykonywał czynności podlegające VAT. Takimi czynnościami może być import usług, czy sprzedaż własnych środków trwałych lub wyposażenia. Istnieje podstawa prawna takiego zachowania. W świetle art. 25 ust. 1 pkt 1 i pkt 3 ustawy Prawo przedsiębiorców w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca:
- może wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, w tym rozwiązywania zawartych wcześniej umów;
- może zbywać własne środki trwałe i wyposażenie.
Konieczne zawiadomienie
Tak więc wystarczy, że przed zawieszeniem działalności gospodarczej podatnik poinformuje naczelnika urzędu skarbowego, że w okresie rozliczeniowym, w którym mija 6 miesiąc zawieszenia działalności gospodarczej i w okresach następnych (do czasu zakończenia okresu zawieszenia działalności gospodarczej) podatnik, który zawiesił działalność gospodarczą planuje sukcesywnie dokonywać sprzedaży własnych środków trwałych lub wyposażenia.
Jaki tego będzie skutek? Otóż w myśl art. 96 ust. 9c ustawy o VAT w przypadku złożenia zawiadomienia, o którym mowa w ust. 9b, naczelnik urzędu skarbowego nie wykreśla podatnika z rejestru albo przywraca zarejestrowanie podatnika jako podatnika VAT na okres wskazany w zawiadomieniu.
Inaczej mówiąc, naczelnik urzędu skarbowego zostaje pozbawiony możliwości wykreślenia podatnika z rejestru podatników VAT czynnych. Przyczyną tego jest zawiadomienie przez podatnika naczelnika urzędu skarbowego, że będzie dokonywał sprzedaży. A jeżeli ta sprzedaż we wskazanych okresach nie nastąpi?
Nie ma żadnej regulacji obligującej podatnika do dokonywania sprzedaży. Jak podatnik nic nie sprzeda – trudno, ale sprzedać chciał.
Ponieważ zawiadomienie o ewentualnej sprzedaży składa się do urzędu skarbowego przed ową sprzedażą, a art. 96 ust. 9b zdanie wstępne ustawy o VAT wskazuje na możliwość dokonywania sprzedaży („w okresie zawieszenia działalności gospodarczej będzie wykonywał czynności”) a nie na pewność, co do tej czynności, to z jednej strony naczelnik urzędu skarbowego nie ma możliwości wykreślenia podatnika z rejestru podatników VAT czynnych, a z drugiej strony nie ma żadnej konsekwencji dla podatnika, że sprzedaży w danym okresie nie zrealizował.
Regulacje powinny zostać znowelizowane
Oczywiście nie pochwalam takiego typu postępowania, choć przepisy same nasuwają takie rozwiązanie. Jednak automatyczne wykreślenie podatnika z rejestru podatników VAT czynnych w sytuacji zawieszenia działalności gospodarczej powinno być poprzedzone przez urząd skarbowy dokładną analizą sytuacji podatnika. Ponadto wykreślenie takie powinno, w mojej ocenie, przybrać postać decyzji. Podatnikowi od takiej decyzji powinno służyć odwołanie do Izby Administracji Skarbowej, z późniejszą możliwością złożenia skargi do sądu administracyjnego. W tym zakresie regulacje ustawy o VAT powinny być znowelizowane.
Ponadto w okresie zawieszenia, aby nie zostać wykreślonym podatnikiem, warto składać „zerowe” deklaracje VAT. Może pomoże, ale na pewno nie zaszkodzi.