Faktury wystawiane do paragonów w JPK_VAT

Czy podatnik wydający paragon fiskalny klientowi, który następnie zwróci się o wystawienie faktury jest zobowiązany do ujęcia tej faktury w JPK_VAT?

Odpowiedź na powyższe pytanie jest uzależniona od kilku elementów. Po pierwsze od tego kiedy zaistniała transakcja i jaki wówczas obowiązywał stan prawny dotyczący ewidencji VAT. Po drugie od tego jaka wówczas obowiązywała struktura JPK_VAT. Po trzecie na czyją rzecz ostatecznie dokonano sprzedaży. Na rzecz osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, czy też na rzecz podatnika podatku VAT.

W zakresie stanu prawnego do 2016 r.

Do końca 2016 r. podatników VAT czynnych obowiązywał art. 109 ust. 3 ustawy o VAT o następującej treści: Podatnicy, z wyjątkiem podatników wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3 oraz podatników, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, są obowiązani prowadzić ewidencję zawierającą: kwoty określone w art. 90, dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokość podatku należnego, kwoty podatku naliczonego obniżające kwotę podatku należnego oraz kwotę podatku podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu oraz inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej, a w przypadkach określonych w art. 120 ust. 15, art. 125, art. 130d, art. 134 oraz art. 138 – dane określone tymi przepisami niezbędne do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej.

Przepis ten nie zawierał żadnych wymogów odnośnie ewidencjonowania faktur wystawionych do paragonów. Istotne było aby podatnik ujął w ewidencji i deklaracji podatkowej z tytułu sprzedaży właściwe kwoty podstawy opodatkowania oraz podatku należnego. W tym okresie podatnicy mogli ująć w ewidencji VAT albo wartość sprzedaży wynikającej z paragonów, albo wartość sprzedaży wynikającej z faktur wystawionych do paragonów. Faktury wystawione do paragonów mogły być ujęte w ewidencji VAT po wcześniejszym wycofaniu z tej ewidencji sprzedaży ujętej na podstawie paragonów. Nawet gdy faktura była wystawiana do paragonu dla podatnika VAT nie było konieczności ewidencjonowania takiej faktury. Tego typu zachowanie, choć niezgodne z obowiązującą metodą obliczania podatku bazującą na mechanizmie opodatkowanie-odliczenie zwaną metodą fakturową, gdzie faktura pełni wiodącą funkcję w obliczaniu wysokości zobowiązania podatkowego, było akceptowane.

Struktura JPK_VAT(1) obowiązująca do rozliczenia za grudzień 2016 r. opierała się na obowiązujących wówczas przepisach w zakresie ewidencji VAT. Stąd struktura JPK_VAT(1) nie zawierała wymogu podawania NIP nabywcy.

… a od 2017 r.

Od 1 stycznia 2017 r. ustawodawca wprowadził do ustawy o VAT nowe brzmienie art. 109 ust. 3 ustawy. Zgodnie z jego treścią: Podatnicy, z wyjątkiem podatników wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3 oraz podatników, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 lub 9, są obowiązani prowadzić ewidencję zawierającą dane niezbędne do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej oraz informacji podsumowującej. Ewidencja powinna zawierać w szczególności dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokości kwoty podatku należnego, korekt podatku należnego, kwoty podatku naliczonego obniżającej kwotę podatku należnego, korekt podatku naliczonego, kwoty podatku podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu, a także inne dane służące identyfikacji poszczególnych transakcji, w tym numer, za pomocą którego kontrahent jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej.

Z treści tego przepisu wynika, że od stycznia 2017 r. w ewidencji VAT sprzedaż na rzecz podatnika VAT musi skutkować ujęciem faktury wystawionej do paragonu w ewidencji. Równocześnie (aby nie doszło do podwójnego opodatkowania) podatnik ma obowiązek zmniejszyć sprzedaż dokonaną na podstawie paragonu.

Obowiązująca od stycznia 2017 r. struktura JPK_VAT(2) zawierała już obowiązek podawania NIP nabywcy. Oznaczało to, że wystawiona do paragonu faktura na rzecz podatnika VAT (podmiotu posiadającego NIP) powinna być ujęta w ewidencji i JPK VAT.

Ministerstwo Finansów miało inne zdanie

Interesujące, że do całkowicie odmiennych wniosków w sprawie JKP_VAT(2) i faktur wystawianych do paragonów doszło Ministerstwo Finansów. W Broszurze Informacyjnej dot. Struktury JPK_VAT(2) z października 2016 r. Ministerstwo Finansów na stronie 13 (pytanie nr 3) wyjaśniło, że: Faktury wystawione do paragonów nie muszą być wprowadzane do JPK_VAT. Znamienne, że broszura ta została przygotowana dla struktury JPK_VAT(2), która zaczęła obowiązywać od stycznia 2017 r. Ministerstwo Finansów napisało ją z pełną świadomością przepisów, które weszły od tej daty w życie. Wynika to jednoznacznie ze strony nr 2 tej broszury, gdzie Ministerstwo wskazało, że nowa struktura (a więc i objaśnienia do niej) jest oparta na nowej treści przepisu art. 109 ust. 3 ustawy o VAT.

O nieprawidłowości stwierdzeń zawartych w tej broszurze dotyczących paragonów wskazywałem już w 2016 r. w artykule: Paragony, czy faktury wystawione do paragonów w JPK_VAT.

Dla kogo wystawiono fakturę

Należy odróżnić wystawiane do paragonów faktury na rzecz podatników VAT od wystawianych do paragonów faktur na rzecz osób nie prowadzących działalności gospodarczej. Sprzedaż na rzecz tych ostatnich nie wymagała, i również obecnie nie wymaga, ujmowania faktur w ewidencji sprzedaży (oraz JPK) jeżeli już w tej ewidencji został ujęty paragon fiskalny. Jest to spowodowane tym, że osoby nieprowadzące działalności gospodarczej nie posiadają nr NIP. Jeżeli nie mają NIP imienna sprzedaż na ich rzecz nie musi być ujęta w ewidencji VAT na podstawie faktury. Wystarczy ujęcie tej sprzedaży w ewidencji i JPK na podstawie paragonu fiskalnego lub zbiorczo na podstawie raportu okresowego.

Czy oznacza to, że podatnicy już w 2017 r. musieli faktury wystawiane do paragonów ujmować w ewidencji VAT i JPK. Co do zasady – tak. Jednak, kierując się zasadą zaufania do organów władzy publicznej, można powoływać się na ww. broszurę informacyjną i twierdzić, że w 2017 r. obowiązek ujmowania faktur wystawionych do paragonów został zniesiony przez Ministerstwo Finansów. Na marginesie identycznie jest z informacją Ministerstwa dotyczącą nieskładania JPK_VAT przez podatników, którzy zawiesili działalność gospodarczą. Pomimo błędnej informacji można się na nią powoływać.

Niestety broszura informacyjna dotycząca struktury JPK_VAT(3) obowiązująca na 2018 r. nie zawiera już takich wyjaśnień odnośnie faktur do paragonów.

Ostatecznie

Końcowo należy wskazać, że nabywca może żądać wystawienia faktury do paragonu w terminie 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy. Jeżeli jest to nabywca, który okazuje się być podatnikiem sprzedawca ma obowiązek wystawić taką fakturę z bieżącą datą. Jednak data sprzedaży na fakturze powinna odpowiadać dacie sprzedaży na paragonie. Sprzedawca powinien więc ująć taką fakturę w ewidencji VAT za miesiąc kiedy wystawiony był paragon i zwiększyć sprzedaż fakturową, równocześnie zmniejszając sprzedaż paragonową o tę samą wartość. W konsekwencji należy dokonać korekty JPK_VAT za wcześniejszy okres. Korekta JPK nie wpływa jednak na koniczność korekty deklaracji VAT-7, której wartość nie zmienia się.

Natomiast, gdy nabywcą okaże się osoba nieprowadząca działalności gospodarczej i zażąda wystawienia faktury, podatnik nie ma obowiązku korygować ewidencji i JPK. Faktura dla takiego nabywcy nie zawiera bowiem nr NIP.