Z dniem 31 stycznia 2020 r. Wielka Brytania opuściła Unię Europejską. Umowa o wystąpieniu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej określa okres przejściowy, który trwa do końca 2020 r. Od 1 stycznia 2021 r. przepisy Unii Europejskiej dotyczące VAT nie będą miały zastosowania w stosunku do Wielkiej Brytanii.
Wobec powyższego reguły dotyczące podatku VAT w wymianie towarowej i usługowej z podatnikami i osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej istotnie zmienią się od początku 2021 r.
Od dnia 1 stycznia 2021 r. przepisy UE dotyczące VAT nie będą już miały zastosowania do Wielkiej Brytanii. Jednakże na podstawie szczególnych regulacji dotyczących Irlandii oraz Irlandii Północnej (Protokół w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej, Dz.U. C 384 I z 12.11.2019, s. 92., który stanowi integralną część umowy o wystąpieniu, po okresie przejściowym) Irlandia Północna będzie nadal podlegać przepisom UE dotyczącym VAT w odniesieniu do towarów w celu uniknięcia granicy celnej pomiędzy Irlandią a Irlandią Północną. Natomiast w odniesieniu do usług Irlandia Północna, wraz z pozostałą częścią Wielkiej Brytanii, będzie uznawana za kraj spoza UE.
Będzie to skutkować tym, że dostawy towarów (wewnątrzwspólnotowe) z Irlandii Północnej i nabycia towarów (wewnątrzwspólnotowe) do Irlandii Północnej, a także import towarów znajdujących się w Irlandii Północnej będą podlegały takim samym regulacjom jak w pozostałych krajach UE, natomiast świadczenie usług na tym samym terytorium Irlandii Północnej nie będzie podlegać unijnemu systemowi VAT. Usługi świadczone z terytorium Irlandii Północnej, jak i usługi nabywane na terytorium Irlandii Północnej, jak i całej Wielkiej Brytanii, będą traktowane jako usługi z terytorium państwa trzeciego – spoza UE.
Prawidłowe działanie unijnego systemu VAT jest uzależnione od właściwej identyfikacji, po dniu 31 grudnia 2020 r., podatników dokonujących w Irlandii Północnej wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyć towarów. Dlatego też podatnicy Irlandii Północnej od 1 stycznia 2021 r. będą identyfikowani za pomocą odrębnego unijnego numeru identyfikacyjnego VAT (VAT UE), który różnić się będzie od brytyjskiego VAT UE zaczynającego się od liter „GB”.
Powyższe stało się podstawą do wydania przez Radę Unii Europejskiej dyrektywy 2020/1756 z dnia 20 listopada 2020 r. zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w zakresie identyfikacji podatników w Irlandii Północnej.
Jak wskazuje Rada UE w motywie 5 i 6 ww. dyrektywy: „W Irlandii Północnej należy zatem wprowadzić odrębne numery identyfikacyjne VAT zawierające indywidualny prefiks, aby dokonać rozróżnienia między podatnikami i osobami prawnymi niebędącymi podatnikami, których transakcje w zakresie towarów znajdujących się w Irlandii Północnej podlegają przepisom Unii dotyczącym VAT, a osobami dokonującymi innych transakcji, w odniesieniu do których są one zidentyfikowane do celów VAT w Zjednoczonym Królestwie.
Prefiksy numerów identyfikacyjnych VAT w Unii oparte są z reguły na kodzie ISO – 3166 alpha 2 umożliwiającym identyfikację państwa członkowskiego, które go nadało. Irlandia Północna nie ma w tym systemie indywidualnego kodu, ale ISO przewiduje możliwość stosowania kodów „X” dla terytoriów, które nie posiadają indywidualnego kodu. W związku z tym dla Irlandii Północnej należy zaproponować kod „XI”.”.
Wobec powyższego w art. 1 ww. dyrektywy z dnia 20 listopada 2020 r. nowelizującym art. 215 dyrektywy 2006/112 wskazano, że w przypadku Irlandii Północnej stosuje się prefiks »XI«.
Prefix nadany podatnikom z Irlandii Północnej będzie stosowany w odniesieniu do transakcji towarowych od dnia 1 stycznia 2021 r.
Dla podatników taka zmiana będzie skutkowała wzmożoną uwagą w celu odróżnienia podatników z Irlandii Północnej, którzy raz będą uważani za podatników z UE (transakcje towarowe), a raz będą traktowani jako podatnicy spoza UE (transakcje dotyczące usług). Ponadto numery podatników z Irlandii Północnej dla celów VAT od 1 stycznia 2021 r. dla transakcji towarowych zmienią się z GB na IX, jednak może się okazać, że prefiksy GB będą się pojawiały z prefiksami IX na jednej fakturze szczególnie wówczas, gdy przedsiębiorstwo np. podatnik z Wielkiej Brytanii – Irlandii Północnej zarówno dostarcza towary do innego podatnika z państwa UE, jak i świadczy usługi na rzecz tego kontrahenta z UE.