Zgodnie z treścią art. 106i ust. 7 pkt 1 ustawy o VAT: faktury nie mogą być wystawione wcześniej niż 30. dnia przed:
1) dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi;
2) otrzymaniem, przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi, całości lub części zapłaty.
Z powyższej regulacji wynika, że podatnik ma możliwość wystawienia faktury nie tylko po otrzymaniu zaliczki, czy dokonaniu transakcji (dostawy towarów, czy świadczenia usług), ale może również wystawić fakturę zanim dojdzie do zdarzenia gospodarczego, tj. przed otrzymaniem zaliczki, czy realizacją sprzedaży. Co do zasady nie można wystawiać faktury wcześniej niż 30 dni przed otrzymaniem zaliczki, jak i nie wcześniej niż 30 dni przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi.
Należy jednak pamiętać, że można wystawić fakturę nawet rok wcześniej przed dostawą towarów lub świadczeniem usługi, ale nie przed otrzymaniem zaliczki. Wynika to z art. 106i ust. 8 ustawy o VAT. Jednak przypadek ten dotyczy wyłącznie czynności rozliczanych cyklicznie (ciągle) oraz sprzedaży tzw. „mediów” wskazanych w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT, m.in. energii elektrycznej, gazu, wody, odprowadzania nieczystości, usług najmu, dzierżawy, leasingu itp.
Zasadniczo więc podatnik ma możliwość wystawienia faktury na 30 dni przed zaliczką lub przed transakcją. Nie jest to długi czas. I z tego powodu dochodzi do sporów z organami podatkowymi, które uważają, że wystawienie faktury za wcześnie, np. 35 dni przed otrzymaniem zaliczki powoduje, że taka faktura jest fakturą „pustą”, którą trzeba podatkowo rozliczyć i zapłacić wynikający z niej podatek.
Szczęśliwie na taki sposób interpretacji, i słusznie, nie zgadzają się sądy administracyjne. „Skoro w okolicznościach nakreślonych we wniosku faktura zaliczkowa odnosi się do rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, które podlegają opodatkowaniu, to samo jej wystawienie – jak się później okazuje – przedwczesne, a tym samym niezgodne z przepisami z art. 106i ust. 7 pkt 2 u.p.t.u. nie może rodzić rodzi obowiązku zapłaty podatku na podstawie art. 108 ust. 1 tej ustawy. Takiej przedwcześnie wystawionej faktury nie można w opisanej w zdarzeniu przyszłym sytuacji uznać za „pustą”, to jest oderwaną od realnych zdarzeń gospodarczych, przy której obowiązek zapłaty podatku wiąże się z samym tylko faktem wystawienia faktury (por. wyrok WSA w Rzeszowie z 24 stycznia 2019 r., I SA/Rz 1130/18). Przepis art. 108 ust. 1 u.p.t.u. nie znajduje bowiem zastosowania do sytuacji, w której dana czynność podlega opodatkowaniu, zaś podmiot wystawiający fakturę VAT jest podatnikiem, lecz faktura wystawiona została przedwcześnie albo z opóźnieniem (por. wyrok WSA w Białymstoku z 14 lipca 2009 r., I SA/Bk 233/09). Należy bowiem pamiętać, że obowiązek podatkowy – zgodnie z art. 19a ust. 8 u.p.t.u. – powstaje z chwilą otrzymania zaliczki (oczywiście w odniesieniu do otrzymanej kwoty) a nie wystawienia faktury” – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 28 stycznia 2021 r. sygn. akt I SA/Po 410/20.
Zapewne w celu minimalizacji takich sporów Ministerstwo Finansów w projektowanych przepisach ustawy o zmianie ustawy o VAT tzw. SLIM VAT2 chce wydłużyć termin wystawiania faktur przed transakcją, jak i przed otrzymaniem zaliczki. Ministerstwo Finansów w swoich materiałach wskazuje: „w art. 106i ustawy o VAT proponuje się zmianę, która pozwoli podatnikom na wystawianie faktur nie wcześniej niż 60. dnia przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi, jak i 60. dnia przed otrzymaniem, przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi, całości lub części zapłaty. Obecnie faktury nie mogą być wystawione wcześniej niż 30. dnia przed dokonaniem tych czynności. Propozycja ta wychodzi naprzeciw oczekiwaniom podatników, którzy będą mogli wystawić fakturę wcześniej, niż jest to dopuszczalne aktualnie.”.
Propozycja ta rzeczywiście wychodzi naprzeciw oczekiwaniom podatników. Jednak wydaje się, że wychodzi ona bardziej naprzeciw intencji Ministerstwa Finansów, aby takich spraw jak rozpatrywana przez WSA w Poznaniu nie przegrywać. Dłuższy termin na wystawienie faktury to mniej porażek Ministerstwa Finansów w sądach. Wydaje się, że do tego nie jest potrzebna zmiana przepisów, a jedynie właściwe podejście urzędników skarbowych. Z drugiej strony jeżeli przepis zostanie uchwalony w takim kształcie zapewni podatnikom większą ochronę prawną.
Zmiany wynikające z projektu ustawy SLIM VAT2 mają wejść w życie od 1 października 2021 r.