Od dnia 1 lipca 2020 r. obowiązuje dla celów VAT nowa matryca stawek VAT. Zasadniczą zmianą jest rezygnacja przez ustawodawcę z klasyfikowania towarów i usług według nowych (poza określnymi wyjątkami) klasyfikacji statystycznych. Od tej daty towary są klasyfikowane, co do zasady, według Nomenklatury scalonej (CN), natomiast usługi według nowej klasyfikacji PKWiU 2015, a nie jak było do końca czerwca 2020 r. wg PKWiU 2008.
Do końca czerwca 2020 r. rzepak, a właściwie nasiona rzepaku były klasyfikowane wg PKWiU 2008 w podkategorii 01.11.93 Nasiona rzepaku i rzepiku. Zgodnie z obowiązującymi do końca czerwca 2020 r. regulacjami ustawy o VAT nasiona rzepaku mieściły się w poz. 1 załącznika nr 3 do ustawy o VAT (stawka 8%) w grupie ex 01.1 Rośliny inne niż wieloletnie, z wyłączeniem bawełny i odziarnionych produktów roślinnych dla przemysłu włókienniczego (PKWiU ex 01.16.1). Równocześnie zostały wymienione w poz. 1 załącznika nr 10 do ustawy o VAT (stawka 5%) w grupie ex 01.1 Rośliny inne niż wieloletnie, z wyłączeniem:
- słomy i plew zbóż (PKWiU 01.11.50.0),
- nasion bawełny (PKWiU 01.11.84.0),
- nasion buraków cukrowych (PKWiU 01.13.72.0),
- trzciny cukrowej (PKWiU 01.14.10.0),
- tytoniu nieprzetworzonego (PKWiU 01.15.10.0),
- roślin włóknistych (PKWiU 01.16.1),
- pozostałych roślin innych niż wieloletnie (PKWiU 01.19).
Ponieważ zgodnie z pkt 1 Objaśnień do załącznika nr 3 ustawy o VAT wykaz nie ma zastosowania dla zakresu sprzedaży towarów i usług zwolnionych od podatku lub opodatkowanych stawkami niższymi niż stawka, której dotyczy załącznik ziarna rzepaku do końca czerwca 2020 r. były opodatkowane 5% stawką VAT.
Od 1 lipca 2020 r. ustawodawca dokonał zmiany sposobu klasyfikacji towarów z PKWiU na CN. W świetle kodów CN rzepak jest klasyfikowany w pozycji 1205 Nasiona rzepaku lub rzepiku, nawet łamane. Od tej daty nasiona rzepaku mieszczą się w poz. 9 załącznika nr 3 do ustawy o VAT (stawka 8%) w dziale (CN) ex 12 Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce różne; rośliny przemysłowe lub lecznicze; słoma i pasza – z wyłączeniem towarów przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Równocześnie ustawodawca w poz. 9 załącznika nr 10 do ww. ustawy wskazał, że nasiona rzepaku mieszczą się w dziale (CN) ex 12 Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce różne; rośliny przemysłowe lub lecznicze; słoma i pasza – wyłącznie towary przeznaczone do spożycia przez ludzi.
Jak wynika z powyższego stosowanie właściwej stawki obniżonej jest uzależnione od tego, czy nasiona rzepaku są przeznaczone do spożycia przez ludzi. Jeżeli tak, to sprzedaż rzepaku będzie opodatkowana stawką 5%, jeżeli nie wówczas właściwa będzie stawka 8% VAT.
Oczywiście nasiona rzepaku nie są przeznaczone do bezpośredniego spożycia przez ludzi w przeciwieństwie np. do ziaren słonecznika klasyfikowanego w pozycji CN 1206. Wydaje się, że tak też należy odczytywać ustawowe zastrzeżenie. Jeżeli towar w postaci nasion rzepaku nadaje się do (bezpośredniego) spożycia przez ludzi może być wobec niego zastosowana stawka 5% VAT. Jeżeli towar nie jest przeznaczony do spożycia przez ludzi, to właściwą stawką podatku będzie stawka 8%.
Można się zastanawiać, czy ustawodawcy nie chodzi o to, aby stawkę 5% można było stosować do towarów (nasion rzepaku), których ostatecznym produktem będzie olej rzepakowy, jako towar przeznaczony do spożycia przez ludzi. Jednakże taka wykładnia byłaby niewłaściwa, gdyż nasiona rzepaku nieprzetworzone w olej rzepakowy klasyfikowane są w dziale CN 12, natomiast olej rzepakowy jest klasyfikowany wg CN w pozycji 1514 i zostały wymieniony przez ustawodawcę w poz. 10 załącznika nr 10 do ustawy o VAT ex 15 Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne; woski pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego – wyłącznie jadalne.
Jeśli więc ustawodawca w poz. 9 załącznika nr 10 wskazuje na możliwość zastosowania stawki 5% wyłącznie wobec towarów przeznaczonych do spożycia przez ludzi, to nie może chodzić o olej rzepakowy, który przecież jest wymieniony w poz. 10 tego załącznika. Oznacza to, że to nasiona (w tym nasiona rzepaku) wymienione w poz. 9 załącznika nr 10 ustawy o VAT w celu zastosowania stawki 5% muszą być przeznaczone do spożycia (bezpośrednio) przez ludzi. Skoro jednak nasiona rzepaku – jako takie – są niejadalne, to od 1 lipca 2020 r. stosuje się do nich stawkę podatku w wysokości 8% VAT.