W uchwalonej w dniu 5 czerwca 2020 r. ustawie o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw wprowadzono zmiany dotyczące przesyłania zawiadomień ZAW-NR, które służą uwolnieniu się od odpowiedzialności solidarnej w VAT oraz konsekwencji podatkowych w PIT i CIT w sytuacji dokonania przelewu na niewłaściwy numer rachunku bankowego, który nie został uwidoczniony w wykazie podatników (tzw. białej liście). Ustawa zasadniczo wchodzi w życie 1 lipca 2020 r.
Ustawa częściowo reguluje te kwestie, które zostały wyjaśnione w Objaśnieniach podatkowych Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2019 r. „Wykaz podatników VAT”.
Z aktualnego (do końca czerwca 2020 r.) brzmienia art. 117ba § 3 ustawy Ordynacja podatkowa wynika, że odpowiedzialności w VAT i podatkach dochodowych nie ponosi się, gdy podatnik dokonujący płatności dokonał zapłaty należności przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96b ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, i złożył zawiadomienie o zapłacie należności na ten rachunek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury w terminie trzech dni od dnia zlecenia przelewu.
W ww. ustawie zmieniono m.in. treść art. 117ba § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, z którego wynika, że: Przepisów § 1 i 2 (odpowiedzialności solidarnej w VAT – dopisek WZ) nie stosuje się, jeżeli zapłata należności przez podatnika:
1) wynika z transakcji innej niż określona w art. 19 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub
2) została dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96b ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, a podatnik złożył przy pierwszej zapłacie należności przelewem na ten rachunek zawiadomienie o zapłacie należności na ten rachunek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika, który dokonał zapłaty należności, w terminie 7 dni od dnia zlecenia przelewu, lub
3) została dokonana przelewem na rachunek banku lub rachunek spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej:
a) służący do dokonywania rozliczeń z tytułu nabywanych przez ten bank lub tę kasę wierzytelności pieniężnych lub
b) wykorzystywany przez ten bank lub tę kasę do pobrania należności od nabywcy towarów lub usługobiorcy za dostawę towarów lub świadczenie usług, potwierdzone fakturą, i przekazania jej w całości albo części dostawcy towarów lub usługodawcy, lub
c) prowadzony przez ten bank lub tę kasę w ramach gospodarki własnej, niebędący rachunkiem rozliczeniowym
– jeżeli odpowiednio bank, spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa lub podmiot będący wystawcą faktury, wraz z informacją o numerze rachunku do zapłaty, przekazali podatnikowi informację, że rachunek wskazany do zapłaty jest rachunkiem, o którym mowa w lit. a, b lub c, lub
4) została dokonana z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, o którym mowa w art. 108a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, lub
5) wynika z faktury dokumentującej czynności z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu towarów, importu usług lub dostawy towarów rozliczanej przez nabywcę.
Zaznaczę, że analogiczne regulacje zostały wprowadzone do ustawy PIT – art. 14 ust. 2h i 2i, art. 22p ust. 4, oraz ustawy CIT – art. 12 ust. 4i i 4j, oraz art. 15d ust. 4.
Wskazana zmiana regulacji dotycząca składania zawiadomienia ZAW-NR jest daleko idąca. Po pierwsze zmienia się urząd, do którego składamy to zawiadomienie. Z urzędu skarbowego właściwego dla sprzedawcy na urząd skarbowy właściwy dla nabywcy, czyli podmiotu dokonującego zapłaty.
Po drugie wydłużony zostaje termin do złożenia zawiadomienia z 3 do 7 dni od dnia zlecenia przelewu na rachunek, który nie jest uwidoczniony w wykazie podatników. Należy jednak dodać, że w czasie trwania epidemii, która się jeszcze nie zakończyła, termin ten został wydłużony do 14 dni.
Po trzecie składanie zawiadomienia będzie dokonywane wyłącznie raz – przy pierwszej zapłacie na rachunek, którego numer nie widnieje w wykazie podatników. Kolejne zapłaty na ten sam rachunek nie będą wiązały się z koniecznością składania zawiadomień.
Co prawda w Objaśnieniach podatkowych z dnia 20.12.2019 r. Minister Finansów wskazał, że: „W przypadku wysłania zawiadomienia o dokonaniu zapłaty na rachunek spoza Wykazu podatnik nie będzie obowiązany dokonywać ponownie takiego zawiadomienia w sytuacji, gdyby kolejna wpłata została dokonana na ten sam rachunek spoza Wykazu, o którym podatnik już raz poinformował organy składając stosowne zawiadomienie. Wystarczające będzie dokonanie jednorazowego zgłoszenia takiego rachunku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.”, jednakże w obecnym kształcie normatywnym regulacji brak takiego rozwiązania.
Po zmianie natomiast w art. 117ba § 3 pkt 2 ustawy Ordynacja podatkowa wyraźnie wskazano, że złożenie zawiadomienia ma zostać dokonane „przy pierwszej zapłacie należności przelewem” na rachunek, którego nie ma w wykazie podatników.
Ustawodawca wprowadza w ten sposób przepisy niejasne, które będą powodować w przyszłości problemy interpretacyjne dotyczące jednokrotności składania tego zawiadomienia „przy pierwszej zapłacie należności przelewem”.
Podam przykład: jeżeli dokonam zapłaty na rzecz kontrahenta i zapłata ta będzie realizowana na rachunek, którego nie ma w wykazie, lecz poniesiony wydatek nie będzie kosztem uzyskania przychodu (dokonałem zakupu alkoholu i to jeszcze do celów reprezentacji), a następnie od tego samego kontrahenta kupię produkty spożywcze w celach handlowych, to czy zawiadomienie do urzędu skarbowego powinno być wysłane przy pierwszym przelewie, choć w zakresie podatków dochodowych niczym nie skutkowało niezłożenie takiego zawiadomienia, czy też przy drugim przelewie, gdy wydatek bez tego zawiadomienia nie mógłby być zaliczony do podatkowych kosztów. Literalne brzmienie ww. regulacji wskazuje, że przy zakupie alkoholu powonieniem złożyć zawiadomienie (choć nie potrzebowałem tego robić), bo jeżeli tego nie zrobię kolejne zawiadomienia będą nieskuteczne, pomimo tego, że je złożyłem.
Kolejna wątpliwość to od kiedy powinno się złożyć zawiadomienie „przy pierwszej zapłacie należności przelewem”. Czy pierwsza zapłata w rozumieniu nowych regulacji następuje od dnia 1 lipca 2020 r., czy też od dnia 1 stycznia 2020 r. – na co mogą wskazywać niezbyt jasne przepisy przejściowe.
W mojej ocenie chodzi o zawiadomienie składane przy pierwszej zapłacie następującej od dnia 1 lipca 2020 r. Tak więc ewentualne zawiadomienia w odniesieniu do płatności dokonywanych pomiędzy 1 stycznia a 30 czerwca 2020 r. nie będą miały wpływu na skuteczność zawiadomienia (składanego w lipcu br.) dotyczącego pierwszej płatności następującej od dnia 1 lipca 2020 r.
Powyższy tekst oczywiście nie wyjaśnia pozostałych problemów związanych z nową treścią ww. przepisów ustawy o VAT, PIT i CIT.