Rzecznik Generalny Paolo Mengozzi w przygotowanej opinii w sprawie C-101/16 SC Paper Consult SRL wydanej przed orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że podatnik nie może być pozbawiony prawa do odliczenia podatku w sytuacji, gdy sprzedawca nie figuruje w rejestrze aktywnych podatników VAT (tzw. podatników VAT czynnych).
W przedmiotowej sprawie rumuńska spółka SC Paper Consult SRL nabyła usługi od innej rumuńskiej spółki SC Rom Packaging SRL na podstawie umowy z dnia 3 stycznia 2011 r. Organy podatkowe w Rumunii odmówiły SC Paper Consult SRL prawa do odliczenia VAT z faktur wystawionych przez SC Rom Packaging SRL z uwagi no to, że ta ostatnia spółka została wykreślona z rejestru podatników VAT od dnia 1 listopada 2010 r. Powodem wykreślenia Spółki z rejestru podatników VAT był brak złożenia deklaracji podatkowych.
W toku postępowania ustalono, że SC Rom Packaging SRL nabyła usługi i za nie zapłaciła. Organy nie kwestionowały wykonania usług oraz nie twierdziły, że doszło do oszustwa podatkowego. Twierdziły jedynie, zgodnie rumuńskimi uregulowaniami prawnymi, że nabywająca usługi Spółka nie zweryfikowała sprzedawcy jako podatnika VAT, a nabycie usług od podmiotu niezarejestrowanego pozbawia nabywcę prawa do odliczenia podatku.
Rzecznik Generalny wskazał, że dla celów odliczenia podatku niezbędne jest spełnienie przesłanek materialnych wynikających z dyrektywy VAT, tj.:
- dany podmiot ma być podatnikiem w rozumieniu tej dyrektywy,
- towary lub usługi, które są wskazywane jako podstawa tego prawa, powinny być wykorzystywane przez podatnika na dalszym etapie obrotu na potrzeby jego własnych opodatkowanych transakcji,
- towary lub usługi powinny być dostarczone przez innego podatnika znajdującego się na wcześniejszym etapie obrotu.
Rzecznik wskazał również, że z wyroków Trybunału wynika, że prawo do odliczenia podatku naliczonego zostaje przyznane, jeżeli zostały spełnione wymogi materialne, nawet wówczas, gdy niektóre wymogi formalne zostały pominięte przez podatników. Odmowa prawa do odliczenia podatku naliczonego jest wyjątkiem od podstawowej zasady i jedynie w szczególnych przypadkach Trybunał może przyjąć, że braki formalne pozwalają organom podatkowym w sposób zgodny z prawem odmówić skorzystania z tego prawa przez podatnika. Dalej stwierdził, że utrata prawa do odliczenia VAT może mieć miejsce w dwóch różnych przypadkach. Po pierwsze, gdy naruszenie wymogów formalnych skutkowało uniemożliwieniem dostarczenia pewnych dowodów na spełnienie wymagań materialnych dla przyznania prawa do odliczenia VAT. Po drugie, zasadniczo, można odmówić prawa do odliczenia VAT w razie ustalenia na podstawie obiektywnych okoliczności, że podmiot powołuje się na nie bezprawnie lub w celu nadużycia swoich uprawnień oraz że podatnik wiedział lub mógł wiedzieć, iż w ramach danej czynności dopuszczono się przestępstwa.
W ocenie Rzecznika Generalnego nie zaszły w tej sprawie okoliczności uzasadniające odmowę prawa do odliczenia podatku. Rzecznik zgodził się z tym, że podatnik zawierający transakcje podlegające opodatkowaniu VAT z podmiotem gospodarczym uznanym za nieaktywnego (wykreślonego z rejestru VAT) powinien, w każdym wypadku, być uznany za będącego świadomym lub który powinien być świadomy, że takie transakcje wiążą się z ryzykiem oszustwa podatkowego. Jednakże w ocenie Rzecznika brak takiej weryfikacji przez nabywcę nie może automatycznie pozbawiać go prawa do odliczenia podatku wykraczając poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia celów realizowanych przez te przepisy, tj. zapobieganiu oszustwom podatkowym.
Należy zauważyć, że opinie Rzecznika Generalnego nie wiążą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, lecz rzadko się zdarza, aby sąd unijny orzekł w inny sposób niż zaproponowany przez rzecznika. Ostateczny wyrok zostanie wydany w terminie późniejszym. Jednak przyszłe orzeczenie TSUE w zaproponowanym przez rzecznika kształcie może istotnie wpłynąć na uprawnienia polskich podatników.