Od stycznia 2021 r. zmieniła się treść art. 108a ust. 1a ustawy o VAT wskazująca na wysokość kwoty od której obowiązkowy jest mechanizm podzielonej płatności. Zgodnie ww. przepisem w treści obowiązującej od stycznia 2021 r.: przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania.
Ministerstwo Finansów wskazuje, że zmiany „w art. 108a ust. 1a to zmiany doprecyzowujące i dotyczą odniesienia się do kwoty, od której mechanizm podzielonej płatności staje się obowiązkowy. Obecnie (do końca 2020 r.) w tym zakresie funkcjonuje zapis „kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców”. Pojawiły się opinie części ekspertów, że taki przepis oznacza, że obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności dotyczy wyłącznie faktur, których wartość brutto wynosi dokładnie 15 000 zł. W celu wyeliminowania jakichkolwiek wątpliwości proponuje się odniesienie wprost, że chodzi o faktury, w których wartość brutto przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość, w przypadkach gdy kwoty na fakturze wyrażane są w walucie obcej.”.
Na czym polega zmiana?
Do końca 2020 r. ww. przepis wskazywał na kwotę 15.000 zł brutto, bowiem ustawodawca odnosił się do kwoty należności ogółem, która „stanowi kwotę” 15.000 zł, a więc kwotę wskazaną w art. 19 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców. Z powyższej regulacji do końca 2020 r. wynikało, że mechanizm podzielonej płatności jest obowiązkowy wyłącznie, gdy faktura jest wystawiona równo na kwotę 15.000,00 zł oraz, gdy na tej fakturze wymienione są towary lub usługi z załącznika nr 15 ustawy o VAT. Jeżeli łączna wartość faktury była wyższa albo niższa od kwoty 15.000,00 zł brutto, choćby o 1 grosz, to mechanizmu podzielonej płatności nie trzeba było stosować.
Zdaniem Ministerstwa Finansów zmiana treści art. 108a ust. 1a ustawy o VAT od stycznia 2021 r. poprzez wskazanie innej kwoty jest zmianą „doprecyzowującą”. Z takim stwierdzeniem Ministerstwa nie sposób się zgodzić. Ministerstwo Finansów mija się z prawdą.
Zmiana kwoty wskazanej w art. 108a ust. 1a ustawy o VAT ma charakter merytoryczny i istotnie zmienia obowiązki podatników. Do końca 2020 r. faktur z kwotą brutto równą 15.000,00 zł oraz z towarami i usługami z załącznika nr 15 do ustawy o VAT wymienionymi na tych fakturach było „jak na lekarstwo”, czyli bardzo mało. Od tego roku wobec zmiany kwoty równej 15.000 zł na kwotę ponad 15.000 zł, od której stosuje się obowiązkowy MPP, duża część podatników będzie musiała stosować ten mechanizm obowiązkowo. Nie zmieni tego fakt, że większość podatników i tak już w 2019 i w 2020 r. podporządkowała się błędnym wówczas, w zakresie obowiązkowej kwoty do stosowania MPP, wytycznym Ministerstwa Finansów odnośnie stosowania tego mechanizmu.
Do końca 2020 r. w art. 108a ust. 1a ustawy o VAT była mowa o kwocie równiej 15.000 zł. Potwierdzenie tego znajdziemy w Opinii z dnia 29 lipca 2019 r. do ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (druk senacki nr 1259), gdzie w opisie do poprawki 17 czytamy:
„Wskazana jest zmiana techniczno-legislacyjna, która zgodnie z istotą przepisów, uwzględni, że kwota wyznaczająca wartość transakcji objętej solidarną odpowiedzialnością, aktualizująca obowiązek zastosowania mechanizmu podzielonej płatności, to kwota przewyższająca kwotę, o której mowa w ustawie Prawo przedsiębiorców (15 tys. zł), a nie kwota stanowiąca tą wartość. Przepis art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców stanowi, że wykonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, przypadku gdy wartość transakcji przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty. Przepisy ustawy VAT, w ich literalnej wykładni, odnoszą się do kwoty, o której mowa w art. 19pkt 2, a nie na co wskazuje jedynie wykładnia celowościowa przepisów, do wartości transakcji, o której (również) mowa w tym przepisie.”. Powyższa poprawka została odrzucona przez Senat pomimo świadomości ustawodawcy, o czym dobitnie świadczy ww. Opinia, że kwota wskazana w art. 108a ust. 1a ustawy o VAT, to nie kwota „ponad”, a kwota „równa” 15.000 zł. Warto również przypomnieć, że doktrynie i w judykaturze akcentuje się prymat wykładni językowej nad wykładnią celowościową (chyba, że wykładnia językowa pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią innych norm, czy też prowadzi rażąco niesprawiedliwych rozstrzygnięć).
Jednak zmiana regulacji ma taki skutek, że jeżeli organy podatkowe będą chciały ukarać podatnika za brak stosowania tego mechanizmu do końca 2020 r., to będą mogły to zrobić jedynie wówczas, gdy faktura tego podatnika wystawiona była równo na kwotę 15.000 zł. Jeżeli kwota na fakturze byłaby inna, to podatnik nie mógłby być ukarany. Kwota faktury ponad 15.000 zł do obowiązkowego stosowania mechanizmu podzielonej płatności została bowiem wprowadzona dopiero od stycznia 2021 r. Można więc argumentować, że wcześniej takich faktur (powyżej 15.000 zł) nie trzeba było płacić z zastosowaniem MPP.